Siroz Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Siroz, karaciğerin uzun süreli hasara uğraması sonucunda ortaya çıkan ciddi bir hastalıktır. Karaciğer dokusunun yerini sert ve işlevsiz yara dokusu aldığında, organın hayati görevlerini yerine getirmesi zorlaşır. Alkol kullanımı, hepatit enfeksiyonları ve yağlı karaciğer hastalığı gibi nedenlerle gelişebilen siroz, sinsi ilerleyen ve erken dönemde fark edilmesi güç olan bir hastalıktır. Ancak zamanında tanı ve uygun tedaviyle hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir, yaşam kalitesi artırılabilir. Bu yazıda sirozun ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini ve uygulanan tedavi yöntemlerini ayrıntılı şekilde ele alacağız.

İÇİNDEKİLER

• Karaciğerin iflası: Siroz nedir?
• Karaciğer sirozunun en yaygın belirtileri nelerdir?
• Siroza neden olan başlıca etkenler nelerdir?
• Siroz hastalığı nasıl teşhis edilir?
• Siroz tedavisinde hangi yöntemler kullanılır?
• Siroz Hastalığı ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Karaciğerin iflası: Siroz nedir?

Siroz, karaciğer hücrelerinin hasar görmesi ve yerine skar (yara) dokusunun oluşmasıyla karakterizedir. Bu yara dokusu kan akışını engeller ve karaciğerin:

• Toksinleri temizleme
• Protein üretme
• Yağ, şeker ve hormonları düzenleme
• Safra üretme

gibi görevlerini yapmasını zorlaştırır.

Sirozun Nedenleri

• Alkol kullanımı (alkolik siroz)
• Kronik hepatit B ve C enfeksiyonları
• Yağlı karaciğer hastalığı (özellikle obezite ve diyabetle ilişkili)
• Safra yolları hastalıkları
• Genetik hastalıklar (Wilson hastalığı, hemokromatoz vb.)
• İlaçlar ve toksinler

Karaciğer sirozunun en yaygın belirtileri nelerdir?

1. Halsizlik ve yorgunluk
   Karaciğerin toksinleri yeterince temizleyememesi nedeniyle sürekli bitkinlik hissi olur.
2. İştahsızlık ve kilo kaybı
   Mide bulantısı ve iştahsızlık zamanla kilo kaybına yol açar.
3. Karında şişlik (asit)
   Karaciğer fonksiyonlarının bozulması sonucu karın boşluğunda sıvı birikir.
4. Bacaklarda ve ayaklarda ödem
   Protein üretiminin azalmasıyla birlikte sıvı dokularda birikir.
5. Sarılık
   Ciltte ve göz aklarında sararma, bilirubin seviyesinin artmasıyla oluşur.
6. Kaşıntı
   Safra asitlerinin birikmesi ciltte yoğun kaşıntıya neden olabilir.
7. Burun ve diş eti kanamaları
   Karaciğerin pıhtılaşma faktörlerini üretememesi nedeniyle kanama eğilimi artar.
8. Kafa karışıklığı ve unutkanlık (Hepatik ensefalopati)
   Beyne ulaşan toksinler nedeniyle zihinsel fonksiyonlar bozulabilir.
9. Morarma
   Pıhtılaşma bozuklukları ve damar hassasiyeti nedeniyle kolay morarma görülür.
10. Erkeklerde göğüs büyümesi (jinekomasti) ve cinsel isteksizlik
    Hormon dengesizlikleri sonucu oluşabilir.

Siroza neden olan başlıca etkenler nelerdir?

Aşırı Alkol Kullanımı

• En yaygın nedenlerden biridir.
• Uzun süreli ve yoğun alkol tüketimi karaciğer hücrelerine zarar verir.
• Alkolik hepatit → Fibrozis → Siroz şeklinde ilerler.

Kronik Viral Hepatit (Hepatit B ve C)

• Hepatit B ve özellikle Hepatit C enfeksiyonları yıllarca süren iltihaplanmalara yol açar.
• Bu süreçte karaciğer dokusu giderek sertleşir ve siroza dönüşebilir.

Yağlı Karaciğer Hastalığı (NAFLD / NASH)

• Obezite, tip 2 diyabet ve insülin direnci ile ilişkilidir.
• Karaciğerde yağ birikimi → iltihaplanma (NASH) → siroz riski oluşturur.
• Alkolle ilgisi olmayan bir siroz nedenidir.

Safra Yolu Hastalıkları

• Primer biliyer kolanjit ve primer sklerozan kolanjit gibi hastalıklar safra akışını bozar.
• Safra karaciğerde birikerek hasar oluşturur.

Genetik Hastalıklar

• Hemokromatoz (vücutta demir birikimi)
• Wilson hastalığı (bakır birikimi)
• Alfa-1 antitripsin eksikliği
• Bu hastalıklar karaciğer hücrelerini zamanla tahrip eder.

İlaçlar ve Toksinler

• Uzun süreli ve yüksek dozda bazı ilaçlar (örneğin metotreksat, amiodaron)
• Zehirli maddeler ya da mantar toksinleri (örneğin aflatoksin)

Otoimmün Hepatit

• Bağışıklık sisteminin karaciğer hücrelerine saldırmasıyla gelişir.
• Tedavi edilmezse siroza ilerleyebilir.

Siroz hastalığı nasıl teşhis edilir?

1. Klinik Değerlendirme

• Hastanın öyküsü: Alkol kullanımı, hepatit öyküsü, ilaçlar, ailede karaciğer hastalığı var mı?
• Belirtiler: Yorgunluk, karın şişliği, sarılık, kaşıntı vb.
• Fizik muayene: Karında sıvı (asit), ciltte örümcek damarlar, sararma, el titremesi gibi bulgular.

2. Kan Testleri

Karaciğerin işlevini ve hasar düzeyini gösterir:

• Karaciğer enzimleri (ALT, AST) – hasarın derecesini gösterir
• GGT, ALP – safra yolları tıkanıklığına işaret edebilir
• Bilirubin – sarılıkla ilişkilidir
• Albumin – düşüklüğü karaciğerin protein üretim azlığına işarettir
• INR/PTT – pıhtılaşma bozukluklarını gösterir
• Tam kan sayımı – anemi ve düşük trombosit görülebilir

3. Görüntüleme Yöntemleri

• Ultrasonografi: Karaciğerin boyutu, yapısı, asit varlığı, tümör riski incelenir
• Elastografi (Fibroscan): Karaciğerin sertliğini ölçer, sirozun derecesini belirler
• BT (Bilgisayarlı Tomografi) / MR: Detaylı yapı analizi ve komplikasyon taraması yapılır.

4. Karaciğer Biyopsisi (Gerektiğinde)

• Doku örneği alınarak mikroskop altında incelenir.
• Kesin tanı sağlar, fibrozis (skar dokusu) düzeyi değerlendirilir.

5. Diğer Testler

• Endoskopi: Yemek borusunda varis (varis kanamaları riski) araştırılır
• Ammonyak testi: Hepatik ensefalopati riski varsa değerlendirilir

Siroz tedavisinde hangi yöntemler kullanılır?

1. Altta Yatan Nedenin Tedavisi

Alkol kaynaklı siroz
– Alkol tamamen bırakılmalı
– Gerekirse bağımlılık tedavisi / destek grupları

Hepatit B veya C
– Antiviral ilaçlarla tedavi
– Erken tedaviyle karaciğer hasarı durdurulabilir

Yağlı karaciğer (NAFLD / NASH)
– Kilo verme, sağlıklı beslenme
– Egzersiz, kan şekeri ve kolesterol kontrolü

Otoimmün hepatit
– Kortikosteroidler ve bağışıklık baskılayıcı ilaçlar

Demir/bakır birikimi (genetik hastalıklar)
– Diyet düzenlemeleri ve şelasyon tedavileri

2. Belirti ve Komplikasyonların Yönetimi

Asit (karında sıvı birikmesi)
– Tuz kısıtlaması
– İdrar söktürücü ilaçlar (diüretikler)

– Gerekirse karın sıvısı boşaltılması (paracentez)

Varis kanamaları (özofagus varisleri)
– Beta bloker ilaçlar
– Endoskopik bant ligasyonu
– Şiddetli durumlarda TIPS (şant) uygulanabilir

Hepatik ensefalopati (beyin fonksiyon bozukluğu)
– Laktüloz ve rifaksimin gibi ilaçlarla tedavi
– Protein dengesi ve bağırsak florası düzenlenir

Enfeksiyon riski
– Koruyucu antibiyotikler
– Aşılar (Hepatit A, B, grip, zatürre)

3. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

• Alkol ve sigaradan uzak durulmalı
• Dengeli, düşük tuzlu beslenme
• Doktor önerisi dışında ilaç kullanılmamalı
• Düzenli kontroller, kan testleri ve görüntüleme

4. Karaciğer Nakli (Transplantasyon)

• Sirozun ileri evresinde, karaciğer işlevini tamamen yitirdiğinde uygulanır
• Başarı oranı yüksektir ancak uygun donör ve nakil merkezine erişim gerekir

Siroz Hastalığı ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

1. Siroz nedir?

Siroz, karaciğerin hasar görerek normal yapısını kaybetmesi ve sertleşmesidir. Zamanla karaciğer işlevini yerine getiremez hale gelir.

2. Sirozun en yaygın nedenleri nelerdir?

• Uzun süreli alkol kullanımı
• Hepatit B ve C enfeksiyonları
• Yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD/NASH)
• Otoimmün ve genetik hastalıklar

3. Siroz bulaşıcı mıdır?

Kendisi bulaşıcı değildir, ama bazı nedenleri (örneğin hepatit B ve C) bulaşıcı olabilir.

4. Siroz tamamen iyileşir mi?

Mevcut hasar geri döndürülemez, ancak erken tanı ve tedaviyle ilerleme yavaşlatılabilir ve yaşam kalitesi korunabilir. İleri evrede tek kesin çözüm karaciğer naklidir.

5. Siroz hastası nasıl beslenmeli?

• Düşük tuzlu diyet
• Alkol ve işlenmiş gıdalardan kaçınma
• Protein alımı, doktor önerisine göre düzenlenmeli
• Vitamin ve mineral desteği gerekebilir.

6. Siroz ne kadar sürede gelişir?

Yıllar içinde yavaşça gelişebilir. Ancak bazı durumlarda (örneğin ağır alkol tüketimi veya hepatit) daha hızlı ilerleyebilir.

7. Siroz tanısı nasıl konur?

Kan testleri, ultrason, elastografi (Fibroscan) ve gerekirse karaciğer biyopsisi ile tanı konur.

8. Karaciğer nakli kimlere yapılır?

İleri evre siroz hastalarına, karaciğer fonksiyonlarının ciddi bozulduğu durumlarda uygulanır.

9. Sirozdan korunmak mümkün mü?

Evet. Aşırı alkol tüketiminden kaçınmak, hepatitlere karşı aşılanmak, sağlıklı yaşam tarzı benimsemek siroza karşı en iyi korunma yollarıdır.

10. Sirozla uzun yaşamak mümkün mü?

Evet. Uygun tedavi, düzenli takip ve yaşam tarzı değişiklikleriyle sirozla uzun süre sağlıklı bir şekilde yaşanabilir.