Düztabanlık Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Düztabanlık (pes planus), ayakta olması gereken kavisli yapının düzleşmesi sonucu ortaya çıkan bir ortopedik rahatsızlıktır. Normalde ayak tabanında yer alan iç kavis, vücut ağırlığını dengeli bir şekilde dağıtmaya yardımcı olur. Ancak bu kavis çeşitli nedenlerle kaybolduğunda ayak düzleşir ve hem ayakta dururken hem de yürürken ağrı, yorgunluk ve denge problemleri görülebilir.

Düztabanlık, doğuştan olabileceği gibi sonradan da gelişebilir. Bazı kişilerde hiçbir belirti vermezken, bazı bireylerde yaşam kalitesini düşüren şikayetlere yol açabilir. Bu nedenle erken teşhis ve uygun tedavi ile ayaktaki yapısal bozulmanın ilerlemesi önlenebilir.

Bu yazımızda düztabanlığın ne olduğunu, nasıl fark edileceğini, kimlerde görüldüğünü ve modern tedavi yöntemlerini detaylı olarak ele alacağız. Eğer siz ya da çocuğunuzda düztabanlıktan şüpheleniyorsanız, bu rehber tam size göre!

İÇİNDEKİLER

• Düztabanlık (pes planus) tam olarak nedir?
• Ayakta şekil bozukluğu ve ağrı: Düztabanlık belirtileri nelerdir?
• Düztabanlık neden oluşur?
• Ayak kemerinin çökmesine neden olan durumlar nelerdir?
• Düztabanlık tanısı nasıl konur?
• Düztabanlık nasıl tedavi edilir?
• Ameliyatla düztabanlık düzeltilebilir mi?
• Cerrahi yöntemler hangi durumlarda gereklidir?
• Düztabanlıkla ilgili en çok merak edilenler

Düztabanlık (pes planus) tam olarak nedir?

Düztabanlık (Pes Planus), ayak tabanındaki normalde bulunması gereken iç kavisin (medial ark) kısmen ya da tamamen kaybolduğu bir ayak deformitesidir. Bu durumda ayak yere düz bir şekilde basar ve ayağın tamamı ya da büyük bir kısmı zeminle temas eder.

Normal Ayak Yapısı Nasıldır?

• Sağlıklı bir ayakta iç kavis (ayak arkı) bulunur.
• Bu kavis, yürürken ve ayakta dururken vücut ağırlığını dengelemek, şoku emmek ve hareket kabiliyetini artırmak için gereklidir.

Düztabanlıkta Ne Olur?

• Bu doğal kavis çökerek ayak iç kısmının yere yaklaşmasına neden olur.
• Ayak, düzleşmiş bir şekilde zemine basar.
• Bu durum; ayak, diz, kalça ve bel gibi diğer eklemlerde de sorunlara yol açabilir.

Düztabanlık Türleri

1. Esnek Düztabanlık (Flexible Pes Planus)

• En yaygın türdür.
• Ayak yere basmadığında (örneğin parmak ucunda durunca) kavis görünür, ancak yere basınca kaybolur.
• Çoğunlukla çocuklukta görülür ve zamanla düzelebilir.

2. Sert Düztabanlık (Rigid Pes Planus)

• Ayak her pozisyonda düz kalır, kavis hiçbir şekilde oluşmaz.
• Genellikle ağrılıdır ve ilerleyicidir.
• Altta yatan yapısal bir bozukluk olabilir (örneğin doğuştan kemik birleşmeleri).

Ayakta şekil bozukluğu ve ağrı: Düztabanlık belirtileri nelerdir?

Düztabanlık (Pes Planus), her bireyde aynı şekilde belirti vermeyebilir. Bazı kişilerde hiçbir şikâyet olmadan yaşam boyu sürebilirken, bazı bireylerde ayakta şekil bozukluğu ve yaygın ağrılara yol açabilir. Özellikle uzun süre ayakta kalma ya da yürüme sonrasında belirtiler daha belirgin hâle gelir.

1. Ayakta Kavis Kaybı ve Düzleşme Görünümü

• Ayak tabanında olması gereken iç kavis kaybolmuştur.
• Ayak yere bastığında tüm taban zemine temas eder.
• Çıplak ayakla yere basıldığında ayak izi geniş görünür.

2. Ayakkabıların Dengesiz Aşınması

• Özellikle iç taraflardan daha fazla aşınma görülür.
• Ayakkabının içe doğru çökük veya yamuk durması tipik bir işarettir.

3. Ayak ve Ayak Bileğinde Ağrı veya Yorgunluk

• Ayakta uzun süre kalındığında taban, topuk, ayak bileği ve ayak kemerinde ağrı oluşabilir.
• Bazı kişilerde yanma veya batma hissi yaşanabilir.

4. Baldır, Diz ve Belde Dolaylı Ağrılar

• Ayak yapısındaki bozukluk, yürüyüş dengesini bozar.
• Bu durum diz, kalça ve bel bölgesinde de ağrıya neden olabilir.

5. Yürüyüş Bozukluğu (Yalpalama, Dengesizlik)

• Ayağın yere içten basması nedeniyle yürüyüşte yalpalama görülebilir.
• Çocuklarda koşarken çabuk yorulma, dengesizlik sık görülür.

6. Çocuklarda Topuk Dışa Dönüklüğü (Heel Eversion)

• Çocuk yürürken topuk dışa doğru dönük görünür.
• Aileler genellikle çocuğun içe basmasından veya “ayağının yamuk durmasından” şikayet eder.

7. Ayak Bileğinde Şişlik veya Sertlik

Özellikle sert (rijit) düztabanlıkta, ayak bileği hareketleri sınırlı olabilir.

Ayak bileği çevresinde şişlik ve hassasiyet gelişebilir.

Düztabanlık neden oluşur?

Düztabanlık (Pes Planus), ayak tabanındaki kavisli yapının azalması veya tamamen kaybolması sonucu oluşan bir durumdur. Bu duruma yol açan birçok faktör vardır ve düztabanlık doğuştan olabileceği gibi sonradan da gelişebilir.

1. Genetik (Doğuştan) Nedenler

Ailede düztabanlık öyküsü varsa, çocukta görülme ihtimali artar.

Bazı bebekler doğuştan ayak kemiklerinin yapısal bozukluğu ile dünyaya gelir.

Konjenital vertikal talus gibi doğumsal ayak deformiteleri düztabanlığa neden olabilir.

2. Kas ve Bağ Zayıflığı

Ayak kemerini destekleyen kaslar ve bağlar zayıfladığında kavis çökebilir.

Aşırı esnek ayak yapısına sahip çocuklarda görülme riski yüksektir.

3. Ayak İç Kısmındaki Tendon Problemleri

Özellikle posterior tibial tendon zayıflığında veya hasarında ayak kemeri desteklenemez ve zamanla çökebilir.

4. Aşırı Kilo ve Obezite

Fazla kilo, ayak kemerine binen yükü artırır.

Bu da zamanla kavis yapısının bozulmasına neden olabilir.

5. Uygun Olmayan Ayakkabı Kullanımı

Ayağı yeterince desteklemeyen, düz veya çok sert tabanlı ayakkabılar ayak yapısını bozabilir.

Özellikle gelişme çağındaki çocuklarda önemlidir.

6. Yaşlanma ve Aşınma

Yaş ilerledikçe kaslar ve bağ dokular elastikiyetini kaybeder.

Bu durum, ileri yaşlarda edinsel (sonradan gelişen) düztabanlığa neden olabilir.

7. Bazı Nörolojik ve Kas Hastalıkları

Serebral palsi, kas distrofisi, down sendromu gibi durumlarda kas dengesizlikleri ve bağ gevşeklikleri düztabanlığa yol açabilir.

8. Yaralanmalar veya Cerrahiler

Ayakta veya ayak bileğinde yaşanan travmalar, kırıklar ya da bazı cerrahi işlemler sonrasında ayak kemeri zarar görebilir.

9. Romatizmal Hastalıklar ve Diyabet

Romatoid artrit gibi iltihabi eklem hastalıkları ayak yapısını bozabilir.

Diyabet, sinir hasarına yol açarak kas zayıflığına neden olabilir.

Ayak kemerinin çökmesine neden olan durumlar nelerdir?

Ayak kemerinin çökmesi (medial arkın kaybı), çoğunlukla düztabanlık (pes planus) olarak adlandırılan durumun temel nedenidir. Ayak kemeri; kaslar, bağlar ve tendonlar tarafından desteklenen yapısal bir oluşumdur. Bu yapının zayıflaması, esnekliğini kaybetmesi veya hasar görmesi, kemerin çökmesine yol açabilir.

İşte ayak kemerinin çökmesine neden olan başlıca durumlar:

1. Genetik Yatkınlık

Ailede düztabanlık öyküsü varsa, kişinin ayak kemeri yapısı doğuştan zayıf olabilir.

Bu durum çocuklukta başlar ve ergenlikte kalıcı hale gelebilir.

2. Posterior Tibial Tendon Disfonksiyonu (PTTD)

• Ayak kemerini destekleyen en önemli tendonlardan biri olan posterior tibial tendonun zayıflaması veya yırtılması
• Bu tendonun işlevini yitirmesi ayakta içe çökme ve kavis kaybına yol açar.

Erişkinlerde en sık görülen edinsel düztabanlık nedenidir.

3. Aşırı Kilo (Obezite)

• Fazla vücut ağırlığı, ayak kemerine sürekli baskı yapar.
• Zamanla bağlar ve kaslar zayıflar, kemer çökebilir.

4. Uygun Olmayan Ayakkabılar

• Düz, sert veya desteklemeyen ayakkabılar (özellikle çocuklukta uzun süre kullanılırsa)
• Yeterince destek vermeyen terlik ve sandaletler

Zamanla ayak yapısını bozabilir.

5. Gelişimsel Problemler (Çocuklukta Gelişmeyen Kemer)

• Bebeklikte ve erken çocuklukta kemer doğal olarak düşüktür.
• Ancak bazı çocuklarda bu kavis zamanla gelişmez ve kalıcı düztabanlık oluşur.

6. Kas ve Bağ Dokusunun Zayıflığı

• Kas hastalıkları (örneğin: kas distrofisi)
• Bağ dokusu gevşekliği (örneğin: Marfan veya Ehlers-Danlos sendromu)

Ayakta stabilite sağlayan dokular yeterince direnç gösteremez.

7. Yaralanmalar ve Travmalar

• Ayak veya ayak bileği kırıkları
• Tendon kopması veya kas hasarı

Ayakta yük dağılımı bozulur ve kavis kaybı gelişebilir.

8. Yaşlanma ve Yıpranma

• Yaşla birlikte tendonlar, kaslar ve bağlar esnekliğini yitirir.
• Bu da kemer desteğini zayıflatır ve çökmeye neden olabilir.

9. Romatizmal ve İltihabi Hastalıklar

• Romatoid artrit, lupus gibi bağ dokusu hastalıkları
• Ayak eklemlerinde deformasyon ve bağ hasarına neden olabilir.

Düztabanlık tanısı nasıl konur?

Düztabanlık (Pes Planus) tanısı, genellikle bir ortopedi uzmanı veya fizyoterapist tarafından yapılan fiziksel muayene ve gerekirse görüntüleme yöntemleriyle konur. Tanı süreci oldukça basittir ancak düztabanlığın türünü (esnek mi sert mi) ve şiddetini belirlemek için dikkatli bir değerlendirme yapılması gerekir.

1. Fiziksel Muayene (Gözle İnceleme)

Hekim, hastanın ayak yapısını ayakta dururken ve otururken inceler.

Ayak iç kavisi (medial ark) kontrol edilir:

• Ayakta dururken kavisin kaybolması → esnek düztabanlık
• Her pozisyonda kavis yoksa → sert düztabanlık

Topuktaki eğrilik (valgus durumu), ayak bileği hizası ve basma şekli değerlendirilir.

2. Parmak Ucu Testi (Tiptoe Testi)

Hasta parmak ucuna kaldırılır.

Eğer bu pozisyonda ayak iç kavisi belirginleşiyorsa → esnek düztabanlık vardır.

Kavis hâlâ oluşmuyorsa → sert düztabanlık düşünülür.

3. Ayak İzi Testi (Islak Ayak Testi)

Ayak ıslatılır ve düz bir zemine (örneğin kağıt üzerine) bastırılır.

Çıkan ayak izi değerlendirilir:

• Tüm ayak tabanı çıkıyorsa → kavis kaybı var demektir.
• Kavis boşluğu görünüyorsa → ayak yapısı normaldir.

4. Röntgen (Grafi)

• Kemik yapısında bozukluk, doğumsal deformiteler veya travmalar araştırılır.
• Ayakta basarak çekilen röntgen, tanı için daha net bilgi verir.

5. Gerekirse MR veya Ultrasonografi

• Posterior tibial tendon hasarı şüphesi varsa detaylı görüntüleme yapılabilir.
• Tendon kopması veya iltihap gibi yumuşak doku problemleri değerlendirilir.

6. Gait (Yürüyüş) ve Basınç Analizi (Gerekirse)

• Özellikle sporcularda ya da ağrılı düztabanlıkta, ayak basınç dağılımı ölçülür.
• Denge sorunları ve postüral bozukluklar tespit edilir.
• Bu analizler, kişiye özel tabanlık hazırlanmasında da kullanılır.

Düztabanlık nasıl tedavi edilir?

Düztabanlık (Pes Planus) tedavisi, hastanın yaşına, şikayetlerinin şiddetine, düztabanlığın tipi (esnek mi sert mi), oluşma nedeni ve yaşam kalitesi üzerindeki etkisine göre belirlenir. Tedavinin amacı; ağrıyı azaltmak, ayağın doğal yapısını desteklemek ve hareket kabiliyetini artırmaktır.

1. Ortopedik Tabanlık (Destekleyici Tabanlıklar)

• Kişiye özel tabanlıklar, ayak kemerini destekleyerek baskıyı dengeler.
• Özellikle esnek düztabanlıkta etkili sonuçlar verir.
• Ayak yapısına göre özel olarak ölçülüp hazırlanmalıdır.

Ağrıyı azaltır, yürüme konforunu artırır.

2. Egzersiz ve Fizyoterapi

Ayak ve bacak kaslarını güçlendirmeye yönelik egzersizler önerilir.

Topuk kaldırma, parmak ucunda yürüme, merdane yuvarlama egzersizleri oldukça etkilidir.

Fizyoterapist eşliğinde düzenli egzersizler yapıldığında ayak yapısı desteklenebilir.

3. Uygun Ayakkabı Seçimi

• Ayağı tam kavrayan, kavis destekli, yumuşak ve esnek tabanlı ayakkabılar tercih edilmelidir.
• Düz, desteksiz, sert tabanlı ayakkabılardan uzak durulmalıdır.
• Spor ayakkabılar genellikle daha uygundur.

4. Kilo Kontrolü

• Fazla kilo, ayak tabanına binen yükü artırarak düztabanlığı kötüleştirebilir.
• Sağlıklı bir kiloda kalmak, hem belirtileri azaltır hem de ilerlemeyi yavaşlatır.

5. Ağrı ve İltihabı Azaltıcı Tedavi (Gerekirse)

• Ayakta ağrı ve iltihap varsa:
• Ağrı kesiciler (parasetamol, ibuprofen)
• Soğuk uygulama

Dinlenme önerilir.

6. Altta Yatan Nedeni Tedavi Etmek

Tendon yırtığı, romatizmal hastalık, sinirsel sorun gibi nedenler varsa esas problem tedavi edilmelidir.

7. Cerrahi Müdahale (Nadir Durumlarda)

Tüm konservatif (ameliyatsız) yöntemler etkisiz kalırsa ve kişi ciddi ağrı ya da hareket kısıtlılığı yaşıyorsa cerrahi düşünülür.

Cerrahi yöntemler:

• Ayak kemeri yeniden yapılandırması
• Tendon transferi
• Ayak kemiklerinin hizalanması (osteotomi)

Özellikle sert (rijit) düztabanlık için cerrahi daha sık tercih edilir.

Ameliyatla düztabanlık düzeltilebilir mi?

Evet, ameliyatla düztabanlık düzeltilebilir, ancak bu yöntem genellikle son çare olarak tercih edilir. Düztabanlık tedavisinde öncelikle konservatif (ameliyatsız) yöntemler uygulanır: ortopedik tabanlık, egzersiz, uygun ayakkabı ve fizik tedavi gibi. Bu yöntemlere rağmen ağrı, yürüme güçlüğü veya deformite ilerlemesi varsa cerrahi tedavi gündeme gelebilir.

Ameliyatla Düztabanlık Ne Zaman Gerekir?

Ameliyat düşünülür:

• Şiddetli ağrı varsa ve günlük yaşamı etkiliyorsa
• Ortopedik tabanlık ve fizik tedavi yeterli gelmiyorsa
• Sert (rijit) düztabanlık varsa
• Ayakta belirgin deformite veya topuk eğriliği gelişmişse

Tendon hasarı varsa (özellikle posterior tibial tendon bozukluğu)

Düztabanlık Ameliyatında Hangi Yöntemler Uygulanır?

Ameliyat yöntemi, yaşa, ayak yapısına ve bozukluğun şiddetine göre seçilir:

1. Tendon Onarımı veya Transferi

Ayak kemerini destekleyen posterior tibial tendon zayıflamışsa, onarılır veya başka bir tendonla değiştirilir.

 2. Kemik Şekillendirme Ameliyatları (Osteotomi)

• Ayaktaki kemikler kesilerek doğru açılarla yeniden hizalanır.
• Gerekirse kemik grefti ile destek sağlanır.

 3. Ayak Kemeri Oluşturma (Artroerezi)

• Ayak kemerini desteklemek için vida veya implant yerleştirilir.
• Genellikle çocuklarda ve gençlerde tercih edilir.

 4. Eklem Dondurma (Artrodez)

• Şiddetli vakalarda, ağrılı ve bozuk eklemler sabitlenir.
• Hareket kabiliyeti sınırlansa da ağrı ortadan kaldırılır.

Ameliyat Sonrası İyileşme Süreci

• 6–12 hafta süreyle alçı, atel veya özel ayakkabı kullanılabilir.
• Fizyoterapi ve egzersizler ile kaslar yeniden güçlendirilir.
• Tam iyileşme süreci kişiden kişiye değişse de genellikle 3–6 ay sürer.

Cerrahi yöntemler hangi durumlarda gereklidir?

Düztabanlık (pes planus) tedavisinde cerrahi yöntemler genellikle son seçenek olarak değerlendirilir. Ancak bazı durumlarda, konservatif (ameliyatsız) tedavilerle düzelmeyen şikayetler veya ilerleyici deformiteler nedeniyle cerrahi kaçınılmaz hale gelir.

1. Şiddetli ve Kalıcı Ağrı Varsa

Dinlenmeye, tabanlığa ve egzersizlere rağmen ayak, diz veya belde sürekli ağrı varsa

Ağrı, günlük yaşam aktivitelerini ve yürüme kapasitesini kısıtlıyorsa

2. Posterior Tibial Tendon Bozukluğu (PTTD)

• Ayak kemerini destekleyen posterior tibial tendonun hasarı veya yırtılması
• Bu durumda kemer zamanla çöker, topuk dışa kayar ve düz taban oluşur.

Cerrahiyle tendon onarımı veya transferi gerekebilir.

3. Sert (Rijit) Düztabanlık Varsa

• Ayakta dururken de, otururken de hiç kavis oluşmayan, esnemeyen düztabanlık.
• Bu tür vakalar genellikle doğuştandır ve cerrahi düzeltme gerektirir.

4. İleri Derecede Ayak Deformitesi ve Yürüyüş Bozukluğu

• Topuğun dışa doğru kayması (valgus deformitesi).
• Ayak şeklinin ciddi şekilde bozulması.
• Yürürken yalpalama, içe basma, ayakkabı uymama gibi şikayetler varsa.

5. Kemiklerde Bozukluk veya Eklem Birleşmesi (Koalisyon)

• Ayak kemikleri arasında doğuştan ya da sonradan gelişen anormal birleşme (tarsal koalisyon)
• Bu durum ağrıya ve hareket kısıtlılığına neden olur.

Cerrahiyle kemikler ayrılabilir veya sabitlenebilir.

6. Konservatif Tedavilere Cevap Alınamaması

• Uzun süreli tabanlık, fizik tedavi, egzersiz ve uygun ayakkabıya rağmen iyileşme görülmüyorsa.
• Özellikle yetişkinlerde edinsel düztabanlık ilerliyorsa.

7. Bireyin Günlük Hayatı Önemli Ölçüde Etkileniyorsa

İş gücü kaybı, spor yapamama, ayakta uzun süre duramama gibi şikayetler yaşam kalitesini düşürüyorsa.

Düztabanlıkla ilgili en çok merak edilenler

1. Düztabanlık nedir?

Düztabanlık, ayak tabanındaki doğal iç kavisin (arkın) azalması veya tamamen kaybolması durumudur. Ayak yere düz basar ve iç kısım tamamen zemine temas eder.

2. Düztabanlık doğuştan mı olur, sonradan mı gelişir?

• Her ikisi de mümkündür.
• Doğuştan (konjenital) düztabanlık genellikle çocuklukta ortaya çıkar.

Edinsel (sonradan gelişen) düztabanlık ise tendon zayıflığı, aşırı kilo, yaşlanma veya travmalar sonucu oluşabilir.

3. Düztabanlık herkeste belirti verir mi?

Hayır. Bazı kişilerde hiçbir belirti görülmez ve tedavi gerekmez.
Ancak bazı bireylerde ayak, diz ve bel ağrısına, yürüyüş bozukluklarına neden olabilir.

4. Düztabanlık çocuklarda geçer mi?

Çoğu çocukta 6 yaşına kadar doğal olarak iç kavis gelişir.
Ancak bazı durumlarda kavis oluşmaz ve kalıcı düztabanlık gelişebilir. Düzenli takip önemlidir.

5. Düztabanlık nasıl anlaşılır?

• Ayakta kavis kaybı
• Ayak izi testiyle tüm taban izinin çıkması
• Ayak, ayakkabı ve yürüyüşte şekil bozukluğu
• Uzun süre ayakta kalınca ağrı oluşması

6. Düztabanlık tedavi edilebilir mi?

Evet. Esnek düztabanlık genellikle tabanlık, egzersiz ve uygun ayakkabı ile kontrol altına alınabilir.
Gerekirse fizik tedavi uygulanır. İlerlemiş vakalarda cerrahi tedavi düşünülebilir.

7. Düztabanlık askerlikten muafiyet sebebi midir?

Türkiye’de ciddi ve belirgin düztabanlık, özellikle yürüme zorluğu yapıyorsa askerliğe elverişsiz raporu verilebilir. Durumun şiddetine göre değişir.

8. Düztabanlık spor yapmaya engel midir?

Hafif ve esnek düztabanlıkta genellikle engel değildir.
Ancak ağrıya neden oluyorsa veya ayak şekli bozulmuşsa, spor türü ve süresi düzenlenmeli; gerekirse tabanlık kullanılmalıdır.

9. Tabanlık kullanmak kavis oluşturur mu?

Tabanlık doğrudan kavis oluşturmaz, ancak mevcut yapıyı destekler ve semptomları azaltır.
Özellikle gelişme çağında erken kullanılırsa kalıcı fayda sağlayabilir.

10. Düztabanlık ilerleyici midir?

Bazı durumlarda evet. Özellikle tedavi edilmeyen posterior tibial tendon bozukluğunda kemer tamamen çöker ve ilerleyici deformasyon gelişebilir.

Yasal Uyarı:

Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Bu yazı, Düztabanlık hakkında genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İçeriğimizde yer alan bilgiler tıbbi bir teşhis, tedavi veya uzman görüşü yerine geçmez. Sağlık durumunuzla ilgili en doğru ve güncel bilgiyi almak için mutlaka bir doktora danışmalısınız. Yanlış anlaşılmalardan doğabilecek herhangi bir sorumluluk tarafımıza ait değildir.