Alerji Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere karşı aşırı tepki göstermesiyle ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Polen, toz, hayvan tüyü, bazı gıdalar veya ilaçlar gibi çevresel etkenlere karşı vücudun verdiği bu aşırı tepki; hapşırık, kaşıntı, döküntü, nefes darlığı gibi farklı belirtilerle kendini gösterebilir. Bazı bireylerde bu durum mevsimsel olarak ortaya çıkarken, bazılarında yıl boyu sürebilir.

Alerjiler, yaşam kalitesini düşüren ancak doğru yöntemlerle kontrol altına alınabilen rahatsızlıklardır. Bu yazıda alerjinin ne olduğunu, en sık görülen belirtilerini ve tedavi yöntemlerini detaylı şekilde inceleyeceğiz. Alerjilerle nasıl başa çıkabileceğinizi öğrenmek için okumaya devam edin.

İÇİNDEKİLER

• Alerji tam olarak ne anlama gelir?
• Alerjik bir bünyenin göstergeleri nelerdir?
• Alerjik reaksiyonlar vücutta nerelerde görülür?
• Alerjiye ne sebep olur?
• Alerjiler hangi mevsimlerde artar?
• Alerji testi nasıl yapılır?
• Alerji nasıl geçer, nasıl kontrol altına alınır?
• Alerjiler hakkında en çok merak edilenler

Alerji tam olarak ne anlama gelir?

Alerji, bağışıklık sisteminin polen, toz, hayvan tüyü, bazı yiyecekler, ilaçlar veya böcek zehiri gibi maddelere karşı anormal ve aşırı yanıt vermesidir. Bu yanıt; hapşırma, kaşıntı, döküntü, nefes darlığı gibi belirtilerle kendini gösterebilir.

Alerjik bir bünyenin göstergeleri nelerdir?

1. Sık Hapşırma ve Burun Akıntısı

• Özellikle sabahları artan alerjik rinit (saman nezlesi) belirtileri.
• Burun tıkanıklığı, kaşıntı, şeffaf akıntı.

2. Gözlerde Kaşıntı ve Sulanma

• Polen, toz gibi alerjenlere karşı gelişen alerjik konjonktivit.
• Gözlerde kızarıklık, yaşarma ve sürekli ovalama isteği.

3.  Nefes Darlığı, Öksürük ve Hışıltı

• Alerjik astım belirtisi olabilir.
• Özellikle gece ve sabaha karşı öksürük nöbetleri.

4. Ciltte Kuruluk, Kaşıntı ve Egzama

• Atopik dermatit (egzama) çocuklukta sık görülür.
• Dirsek içleri, diz arkaları, yanaklar gibi yerlerde kaşıntılı döküntüler.

5. Gıda Alerjileri

• Bazı besinler (süt, yumurta, fıstık, deniz ürünleri) alerjik bünyede hassasiyet oluşturabilir.
• Deride döküntü, ishal, mide bulantısı gibi tepkilerle kendini gösterebilir.

6.  İlaç veya Böcek Alerjileri

• Antibiyotikler, ağrı kesiciler ya da arı sokması gibi durumlara karşı aşırı reaksiyonlar.

Alerjik reaksiyonlar vücutta nerelerde görülür?

1. Burun ve Solunum Yolları (Alerjik Rinit / Astım)

Belirtiler:

• Sürekli hapşırma
• Burun akıntısı ve tıkanıklığı
• Geniz akıntısı
• Boğaz kaşıntısı
• Hırıltılı solunum, nefes darlığı (alerjik astım)

Neden: Polen, toz, küf, hayvan tüyü gibi solunum yoluyla alınan alerjenler

2. Gözler (Alerjik Konjonktivit)

Belirtiler:

• Kaşıntı
• Sulanma
• Kızarıklık
• Işığa hassasiyet

Genellikle polen, toz, hayvan tüyü gibi hava kaynaklı alerjenlerle tetiklenir.

3. Deri (Cilt Reaksiyonları)

Belirtiler:

• Kaşıntı
• Kızarıklık
• Döküntü (ürtiker/kurdeşen)
• Egzama (atopik dermatit)
• Şişlik (anjiyoödem)

Gıdalar, ilaçlar, böcek sokmaları veya cilt temaslı maddeler (lateks, kimyasallar) tetikleyebilir.

4. Sindirim Sistemi

Belirtiler:

• Karın ağrısı
• Mide bulantısı, kusma
• İshal
• Ağızda kaşıntı veya şişme

Özellikle gıda alerjilerinde görülür (örneğin süt, yumurta, fıstık alerjileri).

5. Ağız, Dudaklar, Dil ve Boğaz

Belirtiler:

• Şişme (özellikle dudak, dil, boğaz)
• Yutma zorluğu
• Boğazda daralma hissi

Bu tür belirtiler anafilaksi gibi acil müdahale gerektiren ciddi alerjik reaksiyonlara işaret edebilir.

6. Dolaşım Sistemi (Ciddi Reaksiyonlarda)

Belirtiler:

• Düşük tansiyon
• Hızlı nabız
• Baş dönmesi, bayılma
• Şok (anafilaktik şok)

Hayatı tehdit edebilir, acil müdahale gerekir.

Alerjiye ne sebep olur?

1. Genetik Yatkınlık (Ailevi Geçiş)

• Alerji, kalıtsal olabilir.
• Eğer anne veya babadan biri alerjikse, çocuğun alerji geliştirme riski %30-50 civarındadır.
• Her iki ebeveyn alerjikse, bu oran %70’e kadar çıkabilir.

2. Çevresel Faktörler

Alerjiye neden olan dış etkenler şunlardır:

Yaygın Alerjenler:

• Polen (ağaç, çiçek, ot)
• Ev tozu akarları
• Hayvan tüyü / tükürüğü
• Küf mantarları
• Besinler (süt, yumurta, fıstık, deniz ürünleri)
• İlaçlar (özellikle antibiyotikler, ağrı kesiciler)
• Arı, böcek sokmaları
• Lateks, nikel gibi temas alerjenleri

3. Bağışıklık Sisteminin Aşırı Hassaslığı

• Alerji, bağışıklık sisteminin “zararsız” maddeleri yanlışlıkla tehdit olarak algılamasıyla ortaya çıkar.
• Bu maddelere karşı antikor (özellikle IgE) üretilir ve histamin gibi kimyasallar salınarak alerjik belirtiler oluşur.

4. Çocuklukta Bağışıklık Sisteminin Gelişimi

• Hijyen teorisi: Aşırı steril ortamda büyüyen çocukların bağışıklık sistemi “gereksiz yere” bazı maddelere karşı hassasiyet geliştirebilir.
• Erken yaşta bazı enfeksiyonlarla temasın eksik olması, alerji riskini artırabilir.

5. Hava Kirliliği ve Modern Yaşam

• Egzoz gazları, sigara dumanı, kimyasal maddeler (temizlik ürünleri, deodorantlar), katkı maddeleri gibi unsurlar da bağışıklık sistemini etkileyebilir.
• Kapalı alanlarda uzun süre kalmak, havalandırmanın yetersiz olması gibi durumlar alerjen birikimini artırır.

Alerjiler hangi mevsimlerde artar?

İlkbahar (Mart – Nisan – Mayıs)

• En yoğun alerji mevsimidir.
• Ağaç polenleri (çam, meşe, huş vb.) havaya yayılır.
• Alerjik rinit (saman nezlesi), göz alerjisi, hapşırma krizleri bu dönemde sık görülür.

Şikayetler:

• Sürekli hapşırma
• Burun kaşıntısı ve akıntısı
• Gözlerde sulanma, kızarıklık

 Yaz (Haziran – Temmuz – Ağustos)

• Çimen (ot) polenleri devreye girer.
• Bazı mantar sporları ve küfler de yaz aylarında artar.
• Açık hava aktiviteleri alerjen maruziyetini artırabilir.

Şikayetler:

• Alerjik astım atağı
• Göz ve burun kaşıntısı
• Egzama alevlenmeleri

Sonbahar (Eylül – Ekim – Kasım)

• Yabani ot polenleri (örneğin ragweed) bu mevsimde yaygındır.
• Ev içi alerjenler (ev tozu, küf, akarlar) daha çok kapalı alanlarda kaldığımız için etkili olur.
• Okul dönemiyle birlikte çocuklarda alerji şikayetleri artabilir.

Şikayetler:

• Burun tıkanıklığı
• Öksürük
• Egzama veya ciltte kaşıntı

Kış (Aralık – Ocak – Şubat)

Dış ortamda polen azalır ama ev içi alerjenler ön plana çıkar:

• Ev tozu akarları
• Hayvan tüyleri
• Kapalı ortam küfleri
• Soba, kalorifer gibi ısıtıcılar ortamı kurutarak alerjik semptomları artırabilir.

Şikayetler:

Sabah burun tıkanıklığı

Uzamış öksürük

Cilt kuruluğu ve kaşıntı

Alerji testi nasıl yapılır?

1. Cilt Testleri (Prick Test / Deri Deldi Testi)

En sık ve hızlı kullanılan yöntemdir.

Nasıl yapılır?

Kol veya sırta çok küçük bir miktar alerjen damlatılır.

Her damlanın altına küçük iğnelerle hafifçe cilt çizilir veya batırılır.

Sonuç süresi: 15–20 dakika içinde belirti verir.

Pozitif sonuç: O bölgede kabarıklık, kızarıklık ve kaşıntı görülür.

Avantajları:

• Hızlı ve ucuzdur
• Genellikle ağrısızdır
• Çocuklarda da güvenle uygulanabilir

Dikkat:

• Testten önce bazı ilaçların (örneğin antihistaminiklerin) kesilmesi gerekebilir.

2. Kan Testleri (Spesifik IgE Testi / RAST)

• Koldan alınan kan örneği ile laboratuvarda yapılır.
• Vücutta belli bir alerjene karşı IgE antikoru olup olmadığı ölçülür.

Ne zaman tercih edilir?

• Cilt testi yapılamıyorsa (egzama, ilaç kullanımı, bebeklik dönemi vb.)
• Yaygın cilt reaksiyonu olanlarda.

Avantajı:

• İlaç kullanımı testi etkilemez
• Tek seferde çok sayıda alerjen test edilebilir

3.  Yama Testi (Patch Test) – Temas Alerjileri İçin

• Egzama gibi temas dermatiti şüphesinde kullanılır.
• Alerjenler özel bantlarla sırta yapıştırılır ve 48-72 saat bekletilir.
• Sonrasında ciltte reaksiyon var mı diye kontrol edilir.

Alerji nasıl geçer, nasıl kontrol altına alınır?

1. Alerjenden Uzak Durmak (En Temel Adım)

Alerjiye neden olan madde tespit edildiyse, o alerjenden uzak durmak en etkili çözümdür.

Örnekler:

• Polen alerjisi: Bahar aylarında camları kapalı tutmak, dışarı çıkınca duş almak.
• Ev tozu alerjisi: Halı, peluş oyuncak, kalın perdelerden kaçınmak; HEPA filtreli süpürge kullanmak.
• Gıda alerjisi: Sorunlu gıdanın etiketlerde kontrol edilerek tamamen diyetten çıkarılması.
• Hayvan alerjisi: Tüylü evcil hayvanlarla teması azaltmak, ayrı odalarda bulunmak.

2. İlaç Tedavisi

Semptomları hafifletmek ve günlük yaşam kalitesini artırmak için kullanılır.

3. Alerji Aşısı (İmmünoterapi)

• Özellikle polen, ev tozu, arı sokması gibi durumlara karşı kullanılır.
• Küçük dozlarda alerjen verilir, bağışıklık sistemi bu maddeye zamanla alışır.
• Süre: Genellikle 3–5 yıl sürer ama kalıcı rahatlama sağlayabilir.

Kimler için uygundur?

• Alerjen tespit edilmişse,
• İlaçlar yetersiz kalıyorsa,
• Alerji mevsimsel değilse ya da yıl boyu devam ediyorsa

4. Yaşam Tarzı ve Destekleyici Önlemler

• Düzenli temizlik, havalandırma
• Alerjen filtresi olan hava temizleyiciler
• Nazal yıkama (serum fizyolojik ile burun temizliği)
• Stresten uzak durmak, çünkü stres bağışıklık sistemini tetikleyebilir.

Alerjiler hakkında en çok merak edilenler

1. Alerji tam olarak nedir?

Alerji, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan maddelere (alerjenlere) karşı aşırı ve uygunsuz bir tepki vermesidir. Bu tepki; kaşıntı, hapşırık, döküntü, nefes darlığı gibi belirtilerle ortaya çıkar.

2. Alerji neden olur?

Genetik yatkınlık, çevresel faktörler ve bağışıklık sisteminin aşırı hassas olması alerjiye neden olabilir. Polen, toz, gıda, ilaç gibi maddeler alerjen olabilir.

3. Alerji bulaşıcı mıdır?

Hayır. Alerji bulaşıcı değildir. Kalıtsal olabilir ama kişiden kişiye geçmez.

4. Alerji sadece bahar aylarında mı olur?

Hayır. Bahar alerjileri (polen alerjisi) yaygındır ama alerjiler yılın her döneminde olabilir. Kışın ev tozu akarları, yazın küf sporları da alerjiye neden olabilir.

5. Alerji testi nasıl yapılır?

En yaygın yöntem cilt prick testidir. Küçük miktarda alerjen cilde uygulanır, 15–20 dakikada reaksiyon gözlemlenir. Alternatif olarak kan testi de yapılabilir.

6. Alerjiler zamanla geçer mi?

Bazı alerjiler (özellikle çocukluk alerjileri) zamanla hafifleyebilir. Ancak bazıları ömür boyu sürebilir. Alerji aşıları ile kalıcı düzelme sağlanabilir.

7. Alerji için hangi doktorlara gidilir?

• Alerji uzmanı (immünoloji)
• Göğüs hastalıkları (alerjik astım için)
• Kulak burun boğaz (alerjik rinit için)
• Dermatolog (cilt alerjileri için)
• Çocuk alerji uzmanı (pediatrik vakalarda)

8. Alerji ölümcül olabilir mi?

Bazı ciddi vakalarda (özellikle arı sokması, fıstık alerjisi, ilaç alerjisi) anafilaktik şok gelişebilir. Bu, acil müdahale gerektiren ve hayatı tehdit edebilen bir durumdur.

9. Alerjik bünyeyi güçlendirmek mümkün mü?

• Tam anlamıyla “geçirmek” mümkün olmasa da:
• Alerjenden uzak durmak
• Sağlıklı yaşam tarzı
• Gerekirse immünoterapi (aşı) ile kontrol altına almak mümkündür.

10. Doğal yollarla alerji kontrolü mümkün mü?

• Bazı destekleyici yöntemler işe yarayabilir:
• Tuzlu su ile burun temizliği (nazal yıkama)
• Polen mevsiminde dış ortamdan uzak durmak
• Evde hava temizleyici kullanmak (Ancak ciddi alerjilerde tıbbi destek şarttır. )

Yasal Uyarı:

Bu içerik yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Bu yazı, Alerji hakkında genel bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İçeriğimizde yer alan bilgiler tıbbi bir teşhis, tedavi veya uzman görüşü yerine geçmez. Sağlık durumunuzla ilgili en doğru ve güncel bilgiyi almak için mutlaka bir doktora danışmalısınız. Yanlış anlaşılmalardan doğabilecek herhangi bir sorumluluk tarafımıza ait değildir.