Akalazya Hastalığı (Yutma Güçlüğü) Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Yemek yerken zorlanıyor, lokmalar boğazınızda takılıyormuş gibi hissediyorsanız bu, sadece basit bir sindirim problemi olmayabilir. Akalazya, yemek borusunun alt ucundaki kasların gevşeyememesi sonucu gelişen, nadir ama ciddi bir yutma bozukluğudur. Bu hastalıkta yemek borusu ile mide arasındaki kapak (alt özofagus sfinkteri), yiyeceklerin mideye geçişine izin vermez ve bu durum yutma güçlüğü, göğüs ağrısı ve kilo kaybı gibi belirtilere yol açabilir.

Akalazya, zamanla yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Ancak erken tanı ve doğru tedavi ile şikayetler büyük ölçüde kontrol altına alınabilir. Bu yazıda, akalazya hastalığının ne olduğu, hangi belirtilerle kendini gösterdiği ve nasıl tedavi edildiği hakkında detaylı bilgi bulabilirsiniz.

İÇİNDEKİLER

• Akalazya nedir ve nasıl bir hastalıktır?
• Akalazyanın oluşumundaki faktörler nelerdir?
• Akalazya belirtileri nelerdir, hangi durumlarda şüphelenmeliyiz?
• Akalazya teşhisi nasıl yapılır?
• Akalazya hastalığı nasıl tedavi edilir?
• Akalazya (Yutma Güçlüğü) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Akalazya nedir ve nasıl bir hastalıktır?

Akalazya, yemek borusunun (özofagusun) nadir görülen fakat ciddi bir hareket bozukluğudur. Bu hastalıkta, yemek borusunun alt ucundaki kas halka (alt özofagus sfinkteri – LES) yeterince gevşeyemez ve aynı zamanda yemek borusunun kasılmaları da bozulur. Bu durum, yutulan yiyecek ve sıvıların mideye geçmesini zorlaştırır.

Akalazya’nın Nedenleri

• Akalazyanın kesin nedeni tam olarak bilinmez, ancak:
• Özofagusun sinir sistemindeki (özellikle Auerbach pleksusu) hasarlar ya da kayıplar,
• Otoimmün hastalıklar,
• Viral enfeksiyonlar gibi faktörlerin etkili olabileceği düşünülür.

Akalazyanın oluşumundaki faktörler nelerdir?

1. Sinir Sistemi Hasarı

• Akalazya, yemek borusunun hareketlerini ve alt sfinkterin gevşemesini kontrol eden sinir ağının (özellikle Auerbach (myenterik) pleksusu) bozulması sonucu oluşur.
• Bu sinirler hasar gördüğünde, yemek borusu yeterince kasılamaz ve alt sfinkter açılmaz.

2. Otoimmün Mekanizmalar

• Bağışıklık sistemi yanlışlıkla yemek borusundaki sinirlere saldırabilir.
• Bu duruma “otoimmün yanıt” denir ve bazı araştırmalar akalazyanın otoimmün bir hastalık olabileceğini düşündürmektedir.

 3. Enfeksiyonlar

• Özellikle bazı viral enfeksiyonlar (örneğin herpes virüsü, sitomegalovirüs) sonrasında sinir sisteminde hasar gelişebilir.
• Bu durum bağışıklık sistemi yanıtını tetikleyebilir.

4. Genetik Yatkınlık

• Ailesel geçiş çok sık görülmese de, bazı genetik hastalıklarla birlikte görülebilir.
• Örneğin, nadir bir genetik sendrom olan Allgrove sendromu (AAA sendromu) ile birlikte olabilir.

5. Diğer Nedenler (Sekonder Akalazya)

• Bazı durumlar, sekonder akalazya (psevdokalazya) denilen benzer tabloya yol açabilir:
• Mide ya da özofagus tümörleri, alt sfinkterin normal çalışmasını engelleyebilir.
• Amiloidoz, sarkoidoz gibi sistemik hastalıklar da özofagus sinirlerini etkileyebilir.

Akalazya belirtileri nelerdir, hangi durumlarda şüphelenmeliyiz?

Akalazya Belirtileri

1. Yutma Güçlüğü (Disfaji)

• Hem katı hem sıvı gıdaların yutulmasında zorluk olur.
• Yutma sırasında takılma hissi olur; yemek borusunda sıkışma gibi tarif edilir.
• Başlangıçta aralıklı olur, zamanla sürekli hale gelir.

2. Regürjitasyon (Yiyeceklerin Geri Gelmesi)

• Yutulamayan gıdalar, özellikle gece yatarken tekrar ağıza gelebilir.
• Sindirilmemiş yiyeceklerin ağıza gelmesi tipiktir.

3. Göğüs Ağrısı veya Yanma

• Özellikle yemek yedikten sonra göğüste baskı, yanma ya da ağrı hissi olabilir.
• Reflü ile karıştırılabilir ama akalazya genellikle reflüden farklıdır çünkü mide asidi değil, yutulamayan gıda geri gelir.

4. Kilo Kaybı

• Beslenme güçlüğü nedeniyle hasta istemsiz olarak zayıflar.
• İleri evrelerde belirgin kilo kaybı görülebilir.

5. Gece Öksürüğü ve Aspirasyon

• Regürjitasyon sonucu gıdalar soluk borusuna kaçabilir, bu da öksürük ve zatürreye (aspirasyon pnömonisine) yol açabilir.

Hangi Durumlarda Akalazyadan Şüphelenmeliyiz?

Akalazya teşhisi nasıl yapılır?

Akalazya teşhisi, hastanın şikayetleri doğrultusunda yapılan bazı özel tetkiklerle konur. Çünkü bu hastalık, sadece fizik muayene ile anlaşılmaz ve belirtileri başka hastalıklarla da benzerlik gösterebilir. Bu yüzden, tanıda özel görüntüleme ve ölçüm yöntemleri kullanılır.

1. Özofagus Manometrisi (Altın Standart)

• Akalazya tanısında en kesin yöntemdir.
• İnce bir kateter yardımıyla yemek borusunun içindeki kasılma dalgaları ve sfinkterin gevşeme durumu ölçülür.
• Akalazyalı hastalarda:
• Alt özofagus sfinkteri (LES) gevşemez,
• Özofagusun normal peristaltik (itici) hareketleri kaybolmuştur.

Not: Eğer manometri mümkün değilse, diğer yöntemlerle tanı desteklenebilir.

2. Baryumlu Özofagografi (Baryumlu Yutma Filmi)

• Hasta baryum içeren bir sıvı içer, ardından röntgen çekilir.
• Akalazyada “kuş gagası” (bird’s beak) görünümü tipiktir.
• Özofagus genişlemiş, alt ucu ise sivrilmiş gibi görünür.

Tanı kadar, hastalığın evresini değerlendirmede de yardımcıdır.

3. Endoskopi (Gastroskopi)

• Ucunda kamera olan esnek bir tüple yemek borusu ve mide incelenir.
• Akalazya doğrudan görülmez, ama:
• Tümör gibi diğer nedenler ekarte edilir,
• Özofagusta birikmiş gıdalar ve sfinkterin zor geçilmesi gözlenebilir.

Özellikle 40 yaş üstü hastalarda, kanser gibi sekonder (ikincil) nedenleri dışlamak için önemlidir.

4. Bilgisayarlı Tomografi (BT) veya Endo-ultrason (EUS)

Sekonder akalazya şüphesi varsa (örneğin tümör basısı), bu yöntemler de kullanılabilir.

Akalazya hastalığı nasıl tedavi edilir?

Akalazya, tamamen iyileştirilebilen bir hastalık olmasa da, semptomları büyük ölçüde kontrol altına alınabilir. Tedavi, hastanın şikayetlerinin şiddetine, yaşına ve genel sağlık durumuna göre belirlenir. Amaç; alt özofagus sfinkterini gevşeterek gıdaların mideye geçişini kolaylaştırmaktır.

1. İlaç Tedavisi (Genellikle Geçici Çözüm)

• Nitratlar (örneğin izosorbid dinitrat)
• Kalsiyum kanal blokerleri (örneğin nifedipin)
• Sfinkter basıncını azaltarak kısa süreli rahatlama sağlar.

Yan etkiler: Baş ağrısı, baş dönmesi, hipotansiyon

Genellikle ileri yaşta cerrahiye uygun olmayan hastalarda tercih edilir.

2. Botulinum Toksini (Botoks) Enjeksiyonu

• Endoskopik olarak alt özofagus sfinkterine botoks enjekte edilir.
• Kasları geçici olarak gevşetir.
• Etkisi ortalama 3–6 ay sürer, tekrarlanabilir.

Cerrahiye uygun olmayan yaşlı veya riskli hastalarda kullanılır.

3.Pnömatik Dilatasyon (Balon Genişletme)

• Endoskopik olarak sfinktere yerleştirilen balon şişirilerek kas lifleri yırtılır.
• Tek seansla yeterli olmazsa, 2-3 seans gerekebilir.
• Başarı oranı yüksektir (%60-90), fakat özofagus yırtılması riski vardır (~%2).

Özellikle cerrahiyi istemeyen veya uygun olmayan hastalarda tercih edilir.

4. Cerrahi Tedavi – Heller Miyotomi

• Laparoskopik (kapalı) yöntemle alt özofagus sfinkteri kasları kesilir.
• Genellikle anti-reflü cerrahisi (fundoplikasyon) ile birlikte yapılır.
• Etkili ve kalıcı bir çözümdür.

Genç ve genel durumu iyi hastalar için en başarılı yöntemlerden biridir.

5. POEM (Peroral Endoskopik Miyotomi) – Yeni Nesil Yöntem

• Ağızdan girilen endoskop ile yemek borusu iç duvarından sfinktere ulaşılır ve kaslar kesilir.
• Cerrahi kesi gerekmez.

Akalazya (Yutma Güçlüğü) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1. Akalazya nedir?

Akalazya, yemek borusunun alt ucundaki kasların (sfinkterin) gevşeyememesi ve yemek borusu hareketlerinin bozulması sonucu yiyeceklerin mideye geçememesiyle oluşan bir sindirim sistemi hastalığıdır.

2. Akalazya kimlerde görülür?

Her yaşta görülebilir, ancak genellikle 25-60 yaş arasındaki yetişkinlerde daha yaygındır. Kadın ve erkeklerde eşit oranda görülür.

3. Akalazya neden olur?

• Kesin nedeni bilinmemekle birlikte;
• Yemek borusundaki sinirlerin hasar görmesi,
• Otoimmün reaksiyonlar,
• Viral enfeksiyonlar

gibi faktörler suçlanmaktadır.

4. En sık görülen belirtiler nelerdir?

• Yutma güçlüğü (hem sıvı hem katı)
• Yiyeceklerin geri gelmesi (regürjitasyon)
• Göğüs ağrısı veya yanma
• Kilo kaybı
• Gece öksürüğü

5. Akalazya nasıl teşhis edilir?

• Manometri (altın standart)
• Baryumlu özofagus grafisi (kuş gagası görünümü)
• Endoskopi (diğer hastalıkları dışlamak için)

6. Tedavi ile tamamen iyileşir mi?

Akalazya tamamen ortadan kaldırılamaz, ancak uygun tedaviyle şikayetler uzun süreli olarak kontrol altına alınabilir. Tedavi sonrası yaşam kalitesi genellikle oldukça artar.

7. Hangi tedaviler uygulanır?

• İlaç tedavisi (geçici)
• Botoks enjeksiyonu
• Pnömatik dilatasyon (balonla genişletme)
• Cerrahi (Heller Miyotomi)
• POEM (endoskopik miyotomi)

8. Akalazya reflüye yol açar mı?

Evet, bazı tedavilerden sonra (özellikle miyotomi) mide asidinin yukarı çıkma riski artabilir. Bu nedenle bazı hastalarda reflü önleyici tedavi de gerekebilir.

9. Akalazya kansere yol açar mı?

Uzun yıllar tedavisiz kalan hastalarda nadiren yemek borusu kanseri gelişebilir. Bu nedenle erken tanı ve düzenli takip önemlidir.

10. Akalazya tekrarlar mı?

Tedaviden sonra semptomlar tekrar edebilir, ancak çoğu hasta uzun süre rahat eder. Gerekirse ek müdahaleler yapılabilir.